Najżywszy i wyrażający najwięcej niewerbalnych informacji element ciała? Od setek tysięcy lat są nim brwi. Brwi mówią za nas, kiedy milczymy, i kończą zdanie, którego nie dopowiadamy. W ruchach brwi uczestniczy aż 12 mięśni – więcej niż wtedy, gdy się uśmiechamy. Do czego służą nam brwi – jaka jest ich rola? Kiedy i jak rosną brwi oraz jakie są i jak działają ich mięśnie?

Jakie są i jak działają mięśnie brwi?

Brwi są nie tylko daszkami chroniącymi oczy przed wilgocią (głównie przed potem i opadami), lecz także wirtuozami komunikacji. W unoszeniu brwi bierze udział mięsień potyliczno-czołowy, którego skurcz podnosi skórę porośniętą brwiami. Właśnie ten mięsień nadaje twarzy ludzi starszych wyraz skupienia niespotykany w młodszym wieku. Żeby wspomóc osłabionego dźwigacza powieki górnej, mięsień potyliczno-czołowy podciąga nie tylko powiekę, lecz także brwi. Kiedy przestaje, twarz natychmiast nabiera łagodnego wyrazu.

Za wyrównanie linii brwi i uspokojenie ich po mimicznych harcach odpowiada mięsień podłużny nosa. Paradoksalnie ten sam mięsień tworzy między brwiami poprzeczne fałdy, jeżeli mocniej niż zwykle ciągnie skórę w dół. W efekcie nasza twarz nabiera agresywnego wyrazu.

Nad linią brwi pracują mięśnie okrężne oka, które zbliżają brwi do czoła lub przeciwnie – opuszczają je. W efekcie zdziwiona mina przechodzi w zafrasowaną lub głęboko zamyśloną. W tej okolicy znajdują się także osobne mięśnie marszczące brwi.

Mięśnie marszczące brwi ciągną skórę między łuki brwiowe i w konsekwencji tworzą dwie lub trzy pionowe fałdki między brwiami. Wystarczy jeden skurcz, aby nasz rozmówca miał przed sobą człowieka zniecierpliwionego, zirytowanego lub pełnego współczucia – w zależności od tego, co inne mięśnie zrobią z pozostałymi fragmentami twarzy, na przykład z ustami.

Nawet jeżeli nasze usta milczą, to brwi śpiewają. Na szczęście większość mięśni brwi potrafimy świadomie unieruchomić, a tym samym zachować pokerową twarz wbrew napięciom łuków brwiowych.

Kiedy i jak rosną brwi?

Brwi są pierwszymi włosami pojawiającymi się u ludzkiego zarodka, które stają się widoczne już w trzecim miesiącu ciąży. Zaraz po nich można zauważyć zalążki włosów nad górną i pod dolną wargą, a dopiero potem, w trzecim lub w czwartym miesiącu, włoski na głowie.

O strukturze włosków tworzących brwi decydują geny w najwcześniejszej fazie ich rozwoju – właśnie wtedy okazuje się, czy brwi będą w przyszłości gładko przylegać do skóry, czy sterczeć na wszystkie strony. Zanim powstanie zawiązek przyszłej cebulki tak zwanego szczeciniastego włosa brwi, w skórze powstaje podłużne pasmo komórek nabłonka, które rośnie na ukos. Brwi dorosłego człowieka będą układać się tak jak pasmo u trzymiesięcznego płodu: płasko lub stercząco. Na twarzy dziecka kolejne włoski brwi wyrastają wraz z rozrastaniem się skóry między nimi. Zawiązki brwi, w odróżnieniu od zawiązków innych włosów, rzadko kiedy układają się równolegle. Kierują się w dół łuków brwiowych – w lewo lub w prawo w górnych rzędach – i w górę – w lewo lub w prawo w rzędach dolnych.

Brwi mają podobny kolor do odcienia rzęs, a są ciemniejsze od brody i włosów na głowie. Mają grubość od 0,5 do ponad 1 mm. Poszczególne włoski nie są połączone z maleńkimi mięśniami, dlatego nie stają dęba pod wpływem zimna. Wyrywanie brwi, zwłaszcza ciągłe usuwanie tych samych odrastających włosków, może spowodować, że po prostu przestaną rosnąć – albo na długo, jeżeli włos każdorazowo jest usuwany wraz z torebką powstałą z naskórka, albo na zawsze, jeżeli brodawka włosa zostanie uszkodzona.

Jak jest rola brwi?

Brwi nie tylko wyrażają nasze uczucia, nastroje i potrzeby, lecz także pełnią funkcję obronną:

• chronią oczy przed kurzem, promieniowaniem ultrafioletowym, potem z czoła, opadami i innymi zagrażającymi im czynnikami;
• zabezpieczają łuki brwiowe przed przegrzaniem.

Na tempo wzrostu brwi wpływa temperatura otoczenia. Brwi, które zwykle wypadają po 6 miesiącach lub wcześniej, szybciej odrastają latem. Średnie tempo wzrostu odrastającej brwi jest ponad dwa razy szybsze niż w przypadku włosa na głowie – dochodzi do 1 mm na dobę. Wyrywanie brwi jest bolesne, ponieważ w okolicy każdego mieszka włosowego, z którego wyrastają włoski, znajduje się mnóstwo włókienek nerwowych. U naszych przodków brwi i rzęsy były narządami dotykowymi, ale straciły tę właściwość, jeszcze zanim powstał nasz gatunek. Właśnie z powodu silnego unerwienia łuków brwiowych ich przekłuwanie może być niebezpieczne. Jeżeli zabieg zostanie przeprowadzony nieumiejętnie, może dojść do częściowego paraliżu twarzy, a nawet do uszkodzenia wzroku.

Poza tym – brwi to najbardziej rzucający się w oczy element ludzkiej twarzy. Czasami modnie jest je wyraźnie regulować, czasami naturalnie zapuszczać. Kosmetyki i zabiegi umożliwiają nam dowolnie zmieniać ich kształt, grubość i kolor.